Yazdır

1.1.1.1     Kar Zarar Ortaklığı Yöntemiyle Fon Kullandırma Mudaraba

Mudaraba, bir tarafın emek bilgi ve tecrübesini (müteşebbis), diğer tarafın (faizsiz banka) ise sermayesini ortaya koyması suretiyle oluşturulan ve faizsiz bankalar tarafından en fazla başvurulan bir fon kullandırma yöntemidir. Bu yöntemde elinde uygulanabilir, projesi olan gerçek ve tüzel kişiler bankaya projelerini sunarlar. Banka tarafından onaylanan ve finanse edilen yöneticiye “Mudarib”, projeyi finanse eden ve sadece sermayesi ile destek veren kişi veya kuruma da “Rabbul-mal” denilmektedir. Rabbul-mal, (faizsiz banka) mudarib ile mukavele imzaladıktan sonra mudaribin isteği üzerine mukavele konusu sermayeyi onun emrine hazır tutmak zorundadır. Mukavelede belirlenen şartların dışında, banka, proje sahibinin giriştiği muamelelere karışma yetkisine sahip değildir. Ancak plansız ve düzensiz çalışma nedeniyle kesin zarar tehlikesinin ortaya çıkması durumunda zararı önleyici bir takım girişimlerde bulunabilir. Normal olarak hesapları her an denetleyebilir resmi ve gayri resmi bütün kayıtları isteyebilir. Mudaraba işlemi sonunda elde edilen kar, finansmanı temin eden Rabbul-Mal ile finansmanı kullanan mudarib tarafından önceden belirlenen orana göre bölüştürülür. Herhangi bir zarar söz konusu olduğunda Rabbul-mal tarafından karşılanacaktır.                (Küçükkocaoğlu, İslami Bankalar ve İslami Finans Kurumları 2010, 8)

1.1.1.1.1    Müşareke

Müşareke’ye İslam hukukunda şirketu’l-İnan denmektedir. Mudaraba anlaşmasında  bir taraftan sermaye, diğer taraftan emek konulurken, müşarekede taraflar yani hem banka hem de fon talep eden tüzel veya gerçek kişiler  hem emeklerini hem sermayelerini ortaya koyarlar. Müşarekede ortaklığa katılanlardan bir veya birkaçının işi yapmasıyla ortaklardan her biri, işin yapılmasına katılmayanlar da dahil olmak üzere, kârdan önceden üzerinde anlaştıkları oranda hak kazanırlar. Sermayeler eşit olduğu halde kâr payları farklı olabilir veya tersine, sermayeler farklı olduğu halde kâr payları eşit olabilmektedir. Müşareke finans yönteminin uygulanıp, yürütülmesi şu şekildedir: İslam Bankası, ortağı durumundaki müşterisi tarafından istenilen sermayenin bir kısmını sağlama sorumluluğunu üzerine alır. Müşteri ise kendi mâli imkanları ve projenin özelliğine uygun olarak proje sermayesinin geri kalanını sağlar. Müşteri kendi uzmanlığı nedeniyle istenilen ve alınan mâli yardımın idare, denetim ve gözetiminin sorumluluğunu üzerine alır. Bu sorumlulukların müşterinin üzerine kalması ona kârdan daha fazla pay alma hakkını kazandırmaktadır(Küçükkocaoğlu, İslami Bankalar ve İslami Finans Kurumları 2010, 9)

1.1.1.1.2    Selem Satışı

Selem satışı peşin olarak alınan veya peşin olarak verilen başka bir mal ile veresiye bir mal satın almaktır. Banka satıcı ile aralarında anlaşmada mutabık kalınan gelecekteki bir tarihte kendisine teslim edilecek bir malın bedelini peşin ödeyerek satın alabilecektir. Selem satışın değişik bir tarzı bina, makine ve teçhizat alımının finansmanında olduğu kadar şartların ekonomik yönden uygun olması halinde dayanıklı tüketim mallarının satın alınmasında da kullanılır. Yani bu teknik sanayi, ticaret ve ziraatın finansmanında kullanılabilmektedir. (Akın 1986, 163)

Bir başka tanıma göre ise; selem paranın peşin, malın veresiye olması şeklinde yapılan satıştır. Selemde malın cinsinin, özelliklerinin, miktarının, fiyatının, teslim yerinin ve teslim tarihinin akit sırasında tespiti şarttır. Selem ile ileri tarihte üretilecek mallar şimdiden satılmış ve ihtiyaç duyulan para elde edilmiş olur. Diğer taraftan müşteri de ileri bir tarihte ihtiyaç duyacağı malı şimdiden almış ve taraflar faize girmeden ihtiyaçlarını karşılamış olur (N. O. Yılmaz 2010, 14). Örnek olarak bankanın güvendiği ihtiyaç sahibi çiftçiye, sermayesinden destek vererek, mahsulü teslim almak üzere satın alarak piyasada satması verilebilir.

1.1.1.1.3    Mal Karşılığı Vesaikin Alımı

Bu tür fon kullandırma yöntemi dış ticaretin finansmanında kullanılır.  Fon kullanan ile katılım bankası arasında imzalanan sözleşme doğrultusunda, mal karşılığı vesaikin katılım bankası tarafından peşin olarak satın alınması ve vadeli olarak fon kullanana daha yüksek fiyattan satılması işlemidir.  Bu tarz bir finansman tekniği temel olarak murabaha (vadeli satış) yöntemine dayanmaktadır. (Akın 1986, 290)Ancak burada dış ticarette kullanılan yöntem ve belgeler devreye girmektedir. Dış ticarette vesaik özellikle akreditif işlemlerinde devreye girmekte ve ihracatçı tarafından gönderilen malın ithalatçı tarafından gümrükten çekilebilmesini sağlayan belgelerdir. Dolayısıyla burada ihracatçının ülkesindeki gümrüğe giren malın gümrük yetkililerince teslim edilebilmesine olanak sağlayan bu belgeler kıymetli evrak statüsünde malın mülkiyetini üstlenmektedir.

Katılım bankası kendisine talimat veren müşterisi adına malı yurtdışından almış ve müşterisine satmış olur.