Ölçeğe Göre Getiri
Üretim ölçeğinde meydana gelen değişmeler karşısında verimlilikte Ortaya Çıkan değişmeler. Girdilerin (Emek, Sermaye, hammadde vb.) bileşim oranı değiştirilmeden her bir girdinin kullanım miktarı sözgelimi bir misli arttığında, firmanın üretimi de bir misli artıyorsa, ya da girdiler on misli fazlalaştırıldığında, ürün miktarı on misli yükselirse, bu durumda üre tim ölçeğinin değişmesi karşısında verimlilik aynı kalmaktadır. Üretim ölçeğindeki değişmelerin verimliliği etkilemediği, böyle bir durumda ölçeğe göre sabit getiri söz konusu olur. Bütün girdilerin, örneğin bir ya da iki misli arttırılması halinde firma üretim seviyesi bir ya da iki misli değil de"' daha az artıyorsa, ölçeğe göre azalan getiri hali ortaya çıkacaktır. Firma üretimdeki artışların girdilerde meydana gelen artıştan daha fazla olması durumu ise ölçeğe göre artan getiriyi ifade eder.
Ölçek Ekonomileri, Ölçek Ekonomisi Nedir
Bir firma ya da sanayi dalında tesisler genişleterek, üretim hacmini veya üretim fonksiyonunu değiştirerek, teknolojik yenilikler getirerek veya dış çevrede meydana gelen maliyet düşürücü faktörlerden yararlanılarak prodüktivitenin arttırılması, diğer bir deyişle maliyet masraflarının düşürülmesi yoluyla elde edilen kazançlar. Kısaca geniş çaplı üretimin sağlamış olduğu tasarruflar olarak da tanımlanan ölçek ekonomileri, içsel ekonomiler ve dışsal ekonomiler olarak ikiye ayrılır. Eğer ölçek ekonomileri firmaların içinde veya o firmanın bulunduğu sanayi dalında meydana geliyorsa, bu ekonomiler içsel ölçek ekonomileri olarak adlandırılır. İçsel ekonomiler firmaların büyümek, yani daha çok üretmek yoluyla emek ve teçhizatı daha verimli kullanmalarını, pazarlama ve yönetim masraflarını azaltmalarını ifade eder.
Dışsal ekonomiler ise, firmaların birbirlerinden bağımsız olarak aldığı kararlarla diğerlerinin giderlerinde yarattıkları azaltıcı etkileri ifade etmektedir. Sanayiler arasında girdi-çıktı akımlarının doğurduğu dolaysız ilişkiler, firmalar veya sanayiler arasındaki arabağlılık sebebiyle birbirlerini etkilemekte ve dışsal ekonomilerin yanında dışsal eksi ekonomilerinin de (Diseconomics) ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Dışsal ekonomiler, kısaca, bir üreticinin diğer bir üreticiye, "yapmış olduğu' karşılıksız yararlar olarak tanımlanırken, dışsal eksi ekonomiler bir üreticinin diğer üreticinin veriminde yaratmış olduğu kayıplar atarak ifade 'edilebilir.
Dışsal ekonomiler piyasa dışı dışsal ekonomiler ve piyasa dışsal ekonomiler olarak iki grupta incelenmektedir. Piyasa dışı dışsal ekonomiler; yine iki gruba ayrılmaktadır.
a) Teknolojik Dışsal Ekonomiler
b) Dinamik Dışsal Ekonomiler
Teknolojik Dışsal Ekonomiler; üreticilerin üretim,fonksiyonları arasında piyasaya bağlı olmayarak meydana gelen yararlardır Ekonomide piyasa dışında en son teknolojik gelişmelerin, yönetim sürecindeki yeniliklerin, iyi nitelikteki yönetici ve kalifiye işçilerin yaratılması sonucu üreticilerin sağladığı yararlar ise dinamik dışsal ekonomiler olarak adlandırılır. Piyasa dışsal ekonomileri, üreticiler arasında piyasa aracılığıyla sağlanan dışsal ekonomileri ifade eder. Bunlar piyasadaki arz ve talep koşullarına bağlı olarak fiyatlarda meydana gelen değişmeler sonucu ortaya çıkar.
http://www.ekodialog.com/Konular/olcek_ekonomileri_getiri.html
Firma Maliyetler - Kısa Dönem Maliyet Analizi
Kısa dönemde toplam maliyetler 3 ana başlık altında incelenebilir.
* Toplam sabit maliyetler (TSM)
* Toplam değişir maliyetler (TDM)
* Normal Kâr (K)
Sonuç olarak Toplam maliyet: TSM+ TDM+ K
SABİT MALİYETLER
Toplam sabit maliyet (TSM): Üretim miktarından bağımsız olan firmanın hiç üretim yapmasa dahi katlanmak zorunda olduğu maliyetlerdir.
Ortalama sabit maliyet (OSM): Bir birim üretim miktarına düşen toplam sabit maliyettir. Toplam sabit maliyetin ürün miktarına bölünmesiyle bulunur.
- TSM eğrisi üretim miktarından etkilenmediği için yatay eksene paralel bir doğru şeklindedir.
- OSM eğrisi üretim miktarındaki artışa bağlı olarak giderek azaldığı için negatif eğimli bir eğri şeklindedir.
Toplam Değişir Maliyet: (TDM)
Firmanın kısa dönemde üretimini sürdürebilmesi için üretim faktörlerine yaptığı ödemelerdir. İşçilik ücretleri, hammadde, elektrik- su giderleri gibi. Hiç üretim yapılmazsa değişkin maliyetler sıfırdı. (Üretim miktarı ÎD.MÎ)
O.D.M önce azalan, minimuma ulaştıktan sonra artan bir eğridir. O.D.M firmanın üretimi ve kapasite kullanımı arttıkça faktör verimliliğindeki artışa bağlı olarak azalır, daha sonra faktör verimliliği azaldığında tekrar artar.
Ortalama Maliyet (Ortalama Toplam Maiyet O.M, O.T.M)
Ortalama maliyet, her üretim düzeyinde toplam maliyetin üretim miktarına bölünmesiyle bulunur.
O.T.M.= O.M= T. M/Ü
O.T.M= O.S.M.+ O.D.M.
Marjinal Maliyet (M.M)
Üretimi 1 birim attırabilmek için katlanılması gereken ek maliyete denir. Kısa dönemde üretimin 1 birim arttırıldığıda toplam maliyette görülen artış, sadece toplam değişir maliyetten kaynaklanır.
Ortalama Maliyet ve Marjinal Maliyet İlişkisi
Marjinal maliyet eğrisi ortalama maliyet eğrisini minimum noktasında (A noktası) keser.
Normal Kâr (K)
Girişimcinin fırsat maliyetine (alternatif maliyetine) eşit gelir kazanmasına Normal Kâr denir. En düşük kârdır. Ortalama toplam maliyet eğrisi normal kârıda kapsar.
T.M = T.S.M. + T.D.M. + K.
KAPASİTE SORUNU (Kısa Dönem maliyet analizinde)
Kısa dönemde bir firmanın üretim kapasitesi ortalama maliyet eğrisi yardımıyla açıklanabilir.
Tam kapasite: Firmanın ortalama maliyet eğrisinin minimum olduğu noktasına isabet eden üretim düzeyidir. Yukarıdaki şekilde B noktası.
Atıl kapasite: Firmanın tam kapasite altında üretimde bulunduğu üretim düzeylerini tanımlar. Şekilde AB aralığı
Aşırı kapasite: Firmanın tam kapasite üzerindeki üretim düzeylerini ifade eder. Şekilde BC aralığı
Maksimum kapasite: Kısa dönemde firmanın üretebileceği maksimum ürün miktarını karşılayan kapasitedir.
UZUN DÖNEM MALİYET ANALİZİ (UOM)
Uzun dönem ortalama maliyet: Kısa dönem ortalama maliyet eğrilerinin minimum noktalarına teğet olan zarf şeklinde bir eğridir.
Uzun dönem ortalama maliyet eğrisinin giderek azaldığı (azalan maliyet) safhada AB aralığı için ARTAN GETİRİ geçerlidir.
UOM eğrisinin bir süre için yatay eksene paralel olduğu (sabit maliyet) safhası için B noktası SABİT GETİRİgeçerlidir.
UOM eğrisinin giderek artmaya başladığı (artan maliyet) safhasında ise BC aralığı AZALAN GETİRİ ortaya çıkar.
Firmanın üretim kapasitesini 1 br. arttırması halinde toplama maliyetteki artışı belirtir. Uzun dönem ortalama maliyet eğrisini minimum noktada keser. (A noktası)
ÖLÇEK EKONOMİLERİ (İÇSEL EKONOMİLER)
Gerçek Ekonomi
A) Üretim
i) Emekte ve iş bolümü ve uzmanlaşma ii) Teknolojik avantajlar iii) Stok avantajları
B) Satış ya da pazarlama
C) Yöntem
D) Taşıma ve depolama
İhtiyari Ekonomi
A) Satın alınan hammadde fiyatlarında indirim sağlanması
B) Daha düşük faizli kredi
C) Daha ucuz reklâm
D) Düşük tarifeli taşıma
1. Pozitif Ölçek Ekonomileri
Üretim ölçeğindeki artış nedeniyle firmanın sağladığı tasarrufları veya maliyet avantajını ifade eden pozitif ölçek ekonomilerine genellikle kavramın başına bir takı eklenmeden sadece ölçek ekonomisi denilmektedir. Pozitif ölçek ekonomileri gerçek ve ihtiyari olmak üzere 2'ye ayrılır.
2. Negatif Ölçek Ekonomileri
Geleneksel iktisat teorisinde yöntemin etkinliğini kaybetmesi uzun dönem ortalama maliyetlerinin yükselmesinin nedenlerinden biri olarak sayılması.
Firmanın belirli bir ölçeğin üzerine çıkması hâlinde uzun dönem ortalama maliyetlerin yükselmesine yol açan bir diğer etken, işbölümü ve uzmanlaşmanın aşırılaşması sonucu işçilerin ne yaptıklarından dâhi habersiz olmaya başlamaları ve devamlı aynı iş nedeniyle oluşan monotonluk ve sinirsel yıpranmalar nedeniyle verimlerinin düşmeye başlamasıdır.
Ölçek ekonomileri, firmanın uzun dönemde kendi faaliyetlerinden kaynaklanan maliyet avantaj ve dezavantajlarıdır.
DIŞSAL EKONOMİ
Firmanın maliyetlerini etkileyen, fakat firmanın faaliyetleri dışında, içinde bulunduğu endüstriden sağladığı kazanç ve kayıplara, dışsal ekonomiler denilmektedir. Dışsal ekonomiler negatif ve pozitif diye ikiye ayrılır.
1) Pozitif Dışsal Ekonomiler
Bir endüstri gelişip büyüdükçe, başka bir deyişle endüstride faaliyete bulunan firma sayısı ve dolayısıyla toplam üretim hacmi arttıkça, o endüstri de faaliyette bulunan firmaların maliyetlerinin azalmasına neden olan avantajlar ortaya çıkabilecektir. Ödenmeyen üretim faktörü ya da pozitif dışsal ekonomiler denilen bu avantajların başlıcaları şunlardır:
a) Satın alınan yarı işlenmiş mamullerden sağlanan avantajlar
b) Uzmanlaşmış işgücü temini sonucu sağlanan avantajlar
c) Satın alınan hizmetlerden sağlanan avantajlar
d) Alt yapı tesis ve hizmetlerinden sağlanan avantajlar
2) Negatif Dışsal Ekonomiler
Herhangi bir endüstri gelişip büyüdükçe, endüstrideki firmaların maliyetlerinin yükselmesine neden olabilir. Bu tür ekonomilere negatif dışsal ekonomiler denir. Özellikle; çevre kirliliğinin artması firmaların atık tesisleri oluşturmasına neden olacaktır.
İPUCU
Sabit maliyetler, firmanın üretim miktarından bağımsız olan makina, demirbaş alımı, kira, amortisman ödemeleri vb. ne yönelik harcamalardır.
Marjinal maliyet eğrisi ortalama maliyet eğrisini minimum noktasında keser.
Firmanın belli bir miktarda üretimini sürdürebilmesi için üretim faktörlerine
yaptığı ödemelerden oluşan değişir maliyetler, işçilik ücretleri, hammadde ve enerji girdilerine yapılan ödemeler vb.'ini kapsamaktadır.
Uzun dönem ortalama maliyet eğrisi kısa dönem ve ortalama maliyet eğrilerinin minimum noktalarına teğet zarf eğrisidir.
Ölçek ekonomileri uzun dönem ortalama maliyet eğrisinin şeklini belirlerken, dışsal ekonomiler hem kısa hem uzun dönem maliyet eğrilerinin yer değiştirmesine neden olur.
http://www.ekodialog.com/Acik_ogretim_iktisat/kisa_donem_maliyet_analizi.html
